تعطیلات و مرخصی ها جزء حقوق اساسی و طبیعی کارگران به حساب می ایند که در قوانین کار بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران، مورد توجه ویژه قرار گرفته است. حق مرخصی و تعطیلات برای کارگران، علاوه بر اینکه از نظر انسانی و اجتماعی اهمیت دارد، از منظر اقتصادی و بهره وری نقش مهمی ایجاد میکند. کارگران با استفاده از مرخصی ها و تعطیلات می توانند از استراحت و تجدید قوا برخوردار شوند و به این ترتیب سلامت روانی و جسمی خود را حفظ کنند، که این امر در نهایت به افزایش بهرهوری و کارایی در محیط کار منتهی می شود.
تعریف مرخصی و تعطیلات طبق قانون کار ایران
در قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مرخصی به معنای اجازه دادن به کارگر برای عدم حضور در محل کار به مدت معین است، که در این مدت کارگر همچنان حقوق و مزایای خود را دریافت میکند. مرخصی ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: مرخصی های قانونی (مرخصی های رسمی) و مرخصی های استحقاقی (مرخصی هایی که کارگر به دلیل شرایط خاص میتواند درخواست کند).
تعطیلاترسمی به روزهایی گفته می شود که بر اساس قانون، تعطیل رسمی اعلام می شود و تمامی افراد، از جمله کارگران، حق دارند در این روزها از محل کار خود تعطیل کنند. در مقابل، مرخصیهایاستحقاقی، شامل مرخصی هایی است که کارگران می توانند طبق مقررات قانونی از آن استفاده کنند. این مرخصی ها شامل مرخصی سالانه، مرخصی استعلاجی و مرخصی زایمان می شود.
مرخصی سالانه
یکی از حقوق اصلی کارگران در هر کشور، از جمله ایران، مرخصیسالانه است. طبق ماده ۶۲ قانون کار ایران، هر کارگر حق دارد در طول سال کاری خود ۳۰ روز مرخصی سالانه با احتساب تعطیلات رسمی برخوردار شود. این مرخصی باید به تایید کارفرما برسد و کارگر باید قبل از استفاده از مرخصی، درخواست خود را به صورت کتبی به کارفرما اعلام کند. در بعضی شرایط خاص، اگر کارگر نتواند مرخصی خود را در طول سال مصرف کند، امکان انتقال بعضی از روزهای مرخصی به سال بعد وجود دارد.
با ثبت آگهی رایگان در سایت ما، به راحتی محصولات و خدمات خود را به نمایش بگذارید و مشتریان جدید جذب کنید.
مرخصی سالانه باید به طور کامل به کارگر اعطا شود و حتی اگر کارگر پیش از پایان سال شغلی خود استعفا دهد، حق برخورداری از مرخصی سالانهاش محفوظ است. در چنین شرایطی، کارگر میتواند مرخصی های استفاده نشده خود را به صورت مالی دریافت کند.
مرخصی استعلاجی
مرخصی استعلاجی، از دیگر حقوق کارگران است که در صورتی که کارگر به دلایل پزشکی و بیماری قادر به انجام کار نباشد، میتواند از آن استفاده کند. طبق قانون کار، اگر کارگر به مدت بیش از ۴ روز متوالی دچار بیماری شود، میتواند برای دریافت مرخصی استعلاجی درخواست کند. این مرخصی نیازمند ارائه گواهی پزشکی معتبر است که نشان دهد کارگر به علت بیماری قادر به کار کردن نیست.
مدتمرخصیاستعلاجی برای هر کارگر باید به تایید پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی برسد. در صورتی که بیماری کارگر ادامه دار باشد، و همچنین اگر مدت بیماری بیش از ۳۰ روز شود، سازمان تأمین اجتماعی باید حق بیمه کارگر را پرداخت نماید. در این حالت، کارگر از بیمه بیکاری استفاده میکند و حقوق او از سوی سازمان تأمین اجتماعی پرداخت خواهد شد.
مرخصی زایمان
طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران، کارگران زن حق دارند از مرخصیزایمان استفاده کند. طبق ماده ۶۴ قانون کار، کارگر زن میتواند ۹ ماه مرخصی زایمان با پرداخت حقوق کامل دریافت کند. این مرخصی به دو بخش تقسیم می شود: ۶ ماه اول مرخصی زایمان، که کارگر زن میتواند در این مدت بدون هیچ گونه کسر از حقوق خود استراحت کند و بعد از آن، ۳ ماه دیگر مرخصی با پرداخت حقوق نیمه تمام در اختیار کارگر قرار می گیرد.
در صورتی که کارگر زن در طول مرخصی زایمان بخواهد به محل کار خود بازگردد، کارفرما نمیتواند او را از ادامه کار منع کند و حق ندارد به دلیل استفاده از مرخصی زایمان از ارتقاء یا امتیازات دیگر وی جلوگیری کند.
تعطیلات رسمی و حقوق کارگران در این روزها
طبق قانون، بعضی از روزهای خاص در تقویم، تعطیلات رسمی اعلام می شود و کارگران موظف نیستند در این روزها کار کنند. این تعطیلات معمولاً شامل روزهای مذهبی، ملی و دینی می شود. مهم ترین نکته این است که در تعطیلات رسمی، کارفرما نمیتواند از کارگران درخواست کار کند، مگر اینکه در قرارداد کاری به شرایط خاصی اشاره شده باشد.
اگر کارگری در روز تعطیل رسمی به کار مشغول شود، طبق قانون کار، باید حقوق اضافه کاری به او پرداخت شود. میزان اضافه کاری برای کارگران در روزهای تعطیل معمولاً برابر با دوبرابرحقوق روزانه آن ها است.
حقوق کارگران در تعطیلات بین المللی و محلی
در کنار تعطیلات رسمی کشوری، امکان دارد بعضی شرکت ها و سازمان ها تعطیلات بین المللی یا محلی در نظر گرفته شود. این تعطیلات بسته به سیاست داخلی کارفرما یا نوع فعالیت شرکت تعیین میشود و کارفرمایان می توانند بر اساس توافق های کاری این تعطیلات را به کارگران ارائه دهند.
در این موارد، حقوق کارگران طبق قوانین داخلی شرکت ها و توافقات موجود بین کارگر و کارفرما پرداخت میشود. اگر کارگر در تعطیلات بین المللی یا محلی مجبور به کار شود، باید مطابق با همان قانون حقوق اضافه کاری دریافت کند.
حق و حقوق کارگران در تعطیلات طولانی مدت
بعضی از کارگران، به خصوص در مشاغل خاص، امکان دارد به دلایل گوناگون نیاز به مرخصی های طولانی مدت داشته باشند. این مرخصی ها امکان دارد به دلایل خانوادگی، پزشکی یا شخصی باشد. در این گونه مواقع، اگر کارگر نتواند مرخصی سالانه خود را به طور کامل استفاده کند، باید بتواند درخواست مرخصی ویژه یا طولانی مدت را به کارفرما ارائه دهد. کارفرما موظف است که با توجه به شرایط کار و توافقات، در صورت امکان درخواست مرخصی کارگر را مورد بررسی قرار دهد و در موارد خاص اجازه استفاده از مرخصی طولانی مدت را بدهد.
مقررات حقوقی در خصوص عدم پرداخت مرخصی ها
اگر کارفرما از اعطای مرخصی به کارگر خودداری کند یا از پرداخت حقوق مرتبط با مرخصی ها جلوگیری کند، این عمل میتواند تخلف قانونی محسوب شود. در این مواقع، کارگران میتوانند با مراجعه به مراجع قضائی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نسبت به پیگیری حقوق خود اقدام کنند. طبق ماده ۶۹ قانون کار، در صورتی که کارگر از مرخصی قانونی خود استفاده نکند یا کارفرما از پرداخت حقوق وی خودداری کند، کارگر حق شکایت دارد و کارفرما موظف به جبران خسارت خواهد بود.
